Շախմատի պատմությունը

Ամենաճանաչված և հայտնի հանրային սեղանի խաղերից մեկն իհարկե շախմատն է: Իր տեսակի սեղանի խաղերից, հենց շախմատն է, որ առաջինն արժանանում պաշտոնական մարզաձևի կոչման: Մինչդեռ, սա պարզապես երկրպագուների հավաք չէ, այլ դրանք լայնամասշտաբ պրոֆեսիոնալ շախմատի մրցաշարեր են, որոնցում ներգրավված են բազմամիլիոնանոց միջոցներ:

Շախմատի զարգացման պատմության մեջ իրենց ներդրումն են ունեցել Եվրոպական երկրները, Ասիան և Արևելքը: Առաջին անգամ խաղը հայտնվեց Հնդկաստանում, որպես ռազմական գործողությունների, ռազմավարության և մարտավարության ուսուցման մեթոդ: Կա հինավուրց լեգենդ այն մասին, թե ինչպես մի հնդիկ մաթեմատիկոս, Սեսա անունով, ցույց տվեց խաղը հարուստ ռաջային, ինչը նրան դուր եկավ: Եվ իր երախտագիտությունը հայտնելու համար, նա խոստացավ կատարել ցանկացած ցանկություն, որը կցանկանար Սեսսան: Զարմանալի էր, մաթեմատիկոսը մրցանակն ընտրեց բրնձի կամ ցորենի հատիկների տեսքով, այն էլ որոշակի քանակությամբ:

Ինչպես կռահում եք, այստեղ խորամանկություն կա, և դուք չեք սխալվում: Սեսսան ասաց, որ ռաջան պետք է շախմատի տախտակի առաջին քառակուսիի վրա դնի միայն մեկ հացահատիկ, իսկ յուրաքանչյուր հաջորդի վրա ՝ երկու անգամ ավելի շատ, քան նախորդի վրա է: Մաթեմատիկոսի ճարտար միտքը չսխալվեք: Հացահատիկի ընդհանուր քաշը, այս սկզբունքի համաձայն, կազմում էր գրեթե 1,2 տրիլիոն տոննա: Հասկանալի է, որ նույնիսկ հարուստ ռաջան ի վիճակի չէր վճարել այնպիսի գին, խոստացածին համաձայն, այսպիսով նա այն ստիպված էր խախտել:

Շախմատը զգալի փոփոխության ենթարկվեց, երբ հայտնվեց Արևելքում: Փոփոխության ենթարկվեց քարերի արտաքին տեսքը, քանի որ իսլամական կրոնում չի կարելի պատկերել կենդանի էակներ, այժմ դրանք ավելի նման էին ժամանակակից աբստրակտ արձանիկների: Շախմատի ձևի պարզեցման արդյունքում, դրա արտադրությունն ու ստեղծումը ավելի քիչ ժամանակ և աշխատուժ պահանջեց, ինչիի հետևանքով գինն ընկավ: Արդյունքում, խաղը դադարեց լինել ռազմական, ռազմավարական զորավարժությունների առարկա և հասանելի դարձավ բոլորին: Այդ ժամանակից ի վեր շախմատը ստանդարտ սեղանի խաղ է:

Եվրոպայում շախմատի տարածումն ու ներդրումը փշոտ ճանապարհ է անցել: Եկեղեցու սպասավորներին խաղն անմիջապետ արգելվեց։ Բայց դա միայն նպաստեց ավելի մեծ հետաքրքրությանը հասարակ քաղաքացիների և ֆեոդալների կողմից։ Ուստի XV դարում շախմատը աշխարհում ամենատարածված և հայտնի խաղն էր։

Շախմատային խաղը չի դադարում զարգանալ, այն անընդհատ փոխվում է: Մշակվում են նոր կանոններ, ի հայտ են գալիս նոր ռազմավարական հնարքներ և քայլեր: Այսօր տանը բավականին հեշտ է շախմատ խաղալ համակարգչով կամ ինտերնետով: Օնլայն տարբերակով արդեն անցկխցվել է շախմատի առաջին միջազգային մրցաշարը։ Սրանով շախմատի պատմությունը չի ավարտվում, քանի որ այս սեղանի խաղի սիրահարների և նախընտրողների հետաքրքրասեր մտքերը անպայման ինչ-որ նոր և հետաքրքիր բան կմտածեն:

Թարգմանեցին ՝  էլեն Պողոսյանը, Էլինա Սիմոնյանը և Գոհար Մավյանը
Աղբյուրը՝  История шахмат