The Walt Disney Company

Կարապետ Նշանյան

Դիսնեյ ընկերությունը հիմնադրվել է 1923 թվականի հոկտեմբերի 16-ին Ուոլթ և Ռոյ Դիսնեյ եղբայրների կողմից՝ որպես Disney Brothers Studio։ Այն նաև գործել է Walt Disney Studio և Walt Disney Productions անուններով, նախքան 1986 թվականին իր անունը վերջնականապես փոխելը The Walt Disney Company։ Սկզբում ընկերությունը հաստատվել է որպես ամերիկյան անիմացիոն արդյունաբերության առաջատար՝ ստեղծելով հայտնի Միկի Մաուս կերպարը։

1980-ական թվականներից ի վեր Դիսնեյը ստեղծել և ձեռք է բերել ընկերություններ տարբեր զվարճանքի ոլորտներում։ Ընկերությունն առավել հայտնի է իր Walt Disney Studios կինոստուդիաների խմբով, որը ներառում է Walt Disney Pictures, Walt Disney Animation Studios, Pixar, Marvel Studios, Lucasfilm, 20th Century Studios և Disneynature, ինչպես նաև Disneyland թեմատիկ այգիների ցանցը, Disney Theatrical Group-ը և ABC, ESPN, FX և National Geographic հեռուստաընկերությունները։

Ժամանակակից մեդիա շուկայում Ուոլթ Դիսնեյ ընկերության հիմնական մրցակիցներն այնպիսի խոշոր մեդիա կոնգլոմերատներ են, ինչպիսիք են Warner Bros. Discovery-ն, Sony-ն, Comcast-ը և Paramount Global-ը։

Ուոլթ Դիսնեյի ղեկավարությամբ

1919 թվականին Ուոլթեր Էլիաս Դիսնեյը, անիմատոր Ուբ Այվերքսի հետ միասին, Միսսուրիում հիմնադրեց մի ընկերություն, որը զբաղվում էր գովազդային հոլովակների և կարճամետրաժ մուլտֆիլմերի արտադրությամբ։

1923 թվականին այս ընկերությունը սնանկացել էր, և Ուոլթը տեղափոխվել էր Լոս Անջելես, որտեղ իր եղբոր՝ Ռոյ Օլիվեր Դիսնեյի հետ 1923 թվականի հոկտեմբերի 16-ին Հոլիվուդում հիմնադրել էր Disney Cartoon Studio-ն։ Առաջին կարճամետրաժ ֆիլմերը օգտագործում էին փորձարարական տեխնիկա, որը համատեղում էր կենդանի դերասաններին անիմացիոն ֆոնի և անհատական ​​կերպարների հետ, մասնավորապես՝ «Ալիսի օրը ծովում» ֆիլմում, որը ոգեշնչված էր Լյուիս Քերոլի «Ալիսը հրաշքների աշխարհում» ֆիլմի կերպարներից։ Ռեժիսորը նաև իր 1926-1927 թվականներին նկարահանված ֆիլմերի շարքը անվանել էր գրքի հերոսուհու անունով՝ «Ալիսը մուլտֆիլմերի աշխարհում» (Դիսնեյը Ալիսի արկածների մասին նկարահանել է ընդհանուր առմամբ 56 ֆիլմ, միջինում մեկը՝ յուրաքանչյուր երկու շաբաթը մեկ)։ Ֆիլմերը ստեղծելու համար Դիսնեյ եղբայրները վարձել էին անիմատորների թիմ, այդ թվում՝ Ուբ Այվերքսին։ Հաջորդ ֆիլմերի շարքի գլխավոր հերոսը, որը սկսվել էր 1927 թվականին, «Օսվալդ բախտավոր ճագարն» էր. այս ֆիլմերն ամբողջությամբ անիմացիոն էին։ Միկի Մաուսն առաջին անգամ հայտնվեց 1928 թվականին «Խենթ ինքնաթիռ» մուլտֆիլմում, և նույն թվականին նա նաև նկարահանվեց առաջին հնչյունային մուլտֆիլմում՝ «Վիլի շոգենավում»։ Մուլտհերոսների և ձայնի համադրությունը մեծ հաջողություն ունեցավ՝ հետագայում զարգացնելով «Զվարճալի սիմֆոնիաներ» շարքը։ Մինչև 1938 թվականը արդեն նկարահանվել էր ավելի քան 70 սերիա, այդ թվում՝ «Կմախքների պարը» (1929), «Ծաղիկներ և ծառեր» (1932, առաջին մուլտֆիլմը, որը նկարահանվել է տեխնիկոլոր ֆիլմով), «Երեք փոքրիկ խոզուկները» (1933) և «Անճոռնի բադիկը» (1939)։ Այս ֆիլմերը ներկայացրեցին այնպիսի կերպարներ, որոնք կդառնային համաշխարհային ճանաչում ունեցող՝ Պլուտոն (1930), Գուֆի (1932) և Դոնալդ Դաք (1934)։

1937 թվականի դեկտեմբերի 21-ին տեղի ունեցավ Գրիմ եղբայրների հեքիաթի հիման վրա ստեղծված «Սպիտակաձյունիկը և յոթ թզուկները» մուլտֆիլմի պրեմիերան։ Այն դարձավ առաջին հաջողակ լիամետրաժ մուլտֆիլմը։ Նախկինում կարծում էին, որ յոթ րոպեից ավելի տևողությամբ մուլտֆիլմը չի կարողանա գրավել դիտողի ուշադրությունը։ «Սպիտակաձյունիկը» Դիսնեյին բերեց հսկայական հաջողություն՝ համաշխարհային ճանաչում, ավելի քան 8 միլիոն դոլար եկամուտ և հիացմունքի խոսքեր մամուլում։ Հետագայում Դիսնեյը արագացրեց լիամետրաժ մուլտֆիլմերի արտադրությունը՝ վարձելով հարյուրավոր նկարիչների։ Հաջողված աշխատանքների թվում էին «Պինոկիոն» (1940), «Ֆանտազիան» (1940), «Դամբոն» (1941), «Բեմբին» (1942), «Մոխրոտիկը» (1950), «Փիթեր Փենը» (1953), «Տիկինը և թափառաշրջիկը» (1955), «Քնած գեղեցկուհին» (1959) և «Հարյուր և մեկ դալմատինացիները» (1961)։ 1950-ական թվականներից սկսած՝ Դիսնեյը սկսեց արտադրել վավերագրական ֆիլմեր և խաղարկային ֆիլմեր, այդ թվում՝ «Կենդանի անապատը» (1953), «Անհետացող պրերիան» (1954) և «Մերի Փոփինսը» (1964): Ստուդիան նաև հիմնադրեց իր սեփական դիստրիբյուտորական ընկերությունը՝ «Բուենա Վիստան», 1950-ական թվականներին: 1954 թվականին հեռարձակվեց «Դիսնեյլենդ» հեռուստածրագրի առաջին սերիան, իսկ 1955 թվականին Կալիֆոռնիայի Անահայմ քաղաքում բացվեց համանուն առաջին զվարճանքի այգին: 1955 թվականին նաև հայտնվեց երկրորդ հեռուստածրագիրը՝ «Միկի Մաուսի ակումբը», որը հեռարձակվեց մինչև 1996 թվականը: Դիսնեյի մուլտհերոսների ժողովրդականությունը առևտրայնացնելու մեկ այլ միջոց էր խաղալիքների, հագուստի և այլ ապրանքների վաճառքն ու լիցենզավորումը:

Դիսնեյի մահից հետո

1966 թվականի դեկտեմբերի 15-ին Ուոլթ Դիսնեյը մահացավ։ Նրա մահից հետո ընկերությունը տասնամյակից ավելի իներցիա ապրեց՝ աստիճանաբար կորցնելով ժողովրդականությունը։ 1970-ականներին մի շարք առաջատար անիմատորներ լքեցին ստուդիան։ 1971 թվականին Ֆլորիդա նահանգի Օռլանդո քաղաքում բացվեց երկրորդ Դիսնեյլենդը, որին հաջորդեց Էպկոտը (նույնպես Ֆլորիդայում) 1982 թվականին։ Վարձակալության հաջողություններից էին «Ջունգլիների գիրքը» (1967) և «Արիստոկատները» (1970), ինչպես նաև «Ֆոլքսվագեն բզեզ» (1968) ֆիլմը։ 1982 թվականին թողարկվեց համակարգչային գրաֆիկա օգտագործած առաջին ֆիլմը՝ «Տրոնը»։ Մեծահասակների համար նախատեսված ֆիլմերի արդյունաբերություն մուտք գործելու նպատակով «Ուոլթ Դիսնեյ» ընկերությունը ստեղծեց նոր կինոստուդիա՝ «Touchstone Pictures»-ը, որը 1984 թվականին թողարկեց «Splash»-ը։ Մեկ տարի առաջ Դիսնեյը գործարկեց «The Disney Channel» մալուխային ալիքը։ Վճարովի հեռուստատեսությունը առևտրային առումով հաջողակ էր, բայց ընկերության ղեկավարները հասկացան, որ իրենց անհրաժեշտ է նաև ուժեղ ներկայություն հեռարձակվող հեռուստատեսությունում։ Հետևաբար, 1985 թվականին Touchstone Pictures-ը թողարկեց «Ոսկե աղջիկները», իսկ 1986 թվականին «Disney Movies Sunday»-ը, որը հետագայում վերանվանվեց «Disney-ի կախարդական աշխարհ», սկսեց ցուցադրվել կիրակի երեկոյան։ Սակայն, 1980-ականների կեսերին ընկերությունը տարեկան միջինում թողարկում էր ընդամենը չորս ֆիլմ. 1983 թվականին թեմատիկ այգիները կազմում էին The Walt Disney Company-ի եկամտի 83%-ը։

1980-ականների երկրորդ կեսին, Մայքլ Այզների ղեկավարությամբ, ընկերությունը նոր ծաղկման շրջան ապրեց։ 1988 թվականին Disney-ը առաջին անգամ դարձավ Հոլիվուդյան ստուդիաների շարքում կինովարձույթի առաջատարը (այնպիսի ֆիլմերով, ինչպիսիք են «Ո՞վ է դավաճանել Ռոջեր Ճագարին», «Բարի լույս, Վիետնամ», իսկ ավելի ուշ՝ «Սիրելիս, ես փոքրացրի երեխաներին» և «Դիկ Թրեյսի»)։ Կային նաև առևտրային հաջողություն ունեցող անիմացիոն ֆիլմեր՝ «Ջրահարսը», «Գեղեցկուհին և Հրեշը», «Ալադինը» (1992), «Առյուծ արքան» (1994), «Պոկահոնտասը» (1995) և «Նոտր Դամի կուզիկը» (1996): Touchstone Studios-ի ամենահաջողված ֆիլմերից էին «Կոտրվածը Բևեռլի Հիլզում» (1986), «Երեք տղամարդ և մեկ երեխա» (1987) և «Գեղեցկուհին» (1990): 1990 թվականին բացվեց ընկերության երրորդ ստուդիան՝ Hollywood Pictures-ը: 1990-ականների կեսերին The Walt Disney Company-ն տարեկան թողարկում էր ավելի քան 20 ֆիլմ։

1996 թվականին ABC-ն ձեռք բերվեց 19 միլիարդ դոլարով, այդ թվում՝ ESPN սպորտային ցանցի 80 տոկոս բաժնեմասով: 1992 թվականին բացվեց Դիսնեյլենդ Փարիզը, որին հաջորդեց կենդանաբանական այգին Ֆլորիդայում 1997 թվականին։ 1990-ականներին ընկերության շահերը ընդլայնվեցին նաև սպորտի ոլորտում՝ հիմնադրվեց Անահայմի «Մայթի Դաքս» հոկեյի թիմը և գնվեց «Լոս Անջելես Էնջելս» բեյսբոլի ակումբը (երկուսն էլ վաճառվեցին 21-րդ դարի սկզբին)։ Այն նաև ընդլայնվեց հրատարակչական գործունեության մեջ՝ Hyperion Books (վաճառվեց 2013 թվականին), ձայնագրման գործունեության մեջ՝ Hollywood Records, և թատրոնի ոլորտում՝ գնվեց Բրոդվեյի «Նյու Ամստերդամ» թատրոնը՝ Դիսնեյի մուլտֆիլմերի և ֆիլմերի հիման վրա մյուզիքլներ բեմադրելու համար։ Միևնույն ժամանակ, ընկերության միջազգային ընդլայնումը հատկապես հաջող չէր, քանի որ Միացյալ Նահանգները շարունակում էր կազմել նրա եկամտի ավելի քան 80%-ը։

Մինչև 2010 թվականը «Ուոլթ Դիսնեյ» ընկերությունը տիրապետում էր Miramax Films-ին (այն և դրա ֆիլմերի հավաքածուն վաճառվել են 660 միլիոն դոլարով Ռոնալդ Թյուտորի գլխավորած ներդրողների խմբին)։ Ուոլթ Դիսնեյը ստուդիան գնել է Վայնշտեյն եղբայրներից 1993 թվականին 80 միլիոն դոլարով, բայց վերջին տարիներին Miramax-ը ֆինանսապես անվճարունակ էր։

2003 թվականին «Walt Disney Company»-ի երկու ֆիլմեր՝ «Կարիբյան ծովի ծովահենները. Սև մարգարտի անեծքը» և «Pixar»-ի համատեղ «Նեմոյի որոնումները» ֆիլմերը, կինովարձույթում վաստակեցին ավելի քան 300 միլիոն դոլար։ 2003 թվականի նոյեմբերին ընկերությունը նշեց Միկի Մաուսի 75-ամյակը։

2006 թվականին Disney Channel-ը ցուցադրեց «High School Musical» հեռուստաֆիլմը։ Այդ տարվա մայիսին ընկերությունը 7.4 միլիարդ դոլարով ձեռք բերեց Pixar Studios-ը։ 2006 թվականի հունիսին թողարկվեց Disney/Pixar անիմացիոն ֆիլմը՝ «Մեքենաներ», և համագործակցությունը շարունակվեց հաջորդ տարի՝ «Ռատատույ» անիմացիոն ֆիլմով։ 2009 թվականի օգոստոսի վերջին «Walt Disney Company»-ն հայտարարեց կոմիքսների հրատարակիչ Marvel Entertainment-ի 4 միլիարդ դոլարով ձեռքբերման մասին։

2009 թվականին հայտարարվեց Գիլյերմո դել Տորոյի գլխավորած Disney-ի նոր՝ «Double Dare You» բաժնի ստեղծման մասին։ Նոր բաժինը կարտադրի սարսափ ֆիլմեր ընտանեկան ֆիլմերի կատեգորիայում։

2012 թվականի հոկտեմբերի 30-ին The Walt Disney Company-ն 4 միլիարդ դոլարով ձեռք բերեց Lucasfilm-ը՝ «Աստղային պատերազմներ» ֆրանշիզայի իրավունքների հետ միասին։ 2012 թվականի նոյեմբերին թողարկվեց «Կործանիչ Ռալֆ» լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմը։ 2013 թվականի նոյեմբերին թողարկվեց «Սառցե սիրտը» անիմացիոն ֆիլմը՝ դառնալով Disney-ի պատմության մեջ ամենաբարձր եկամուտ ունեցող անիմացիոն ֆիլմը, ինչպես նաև կինեմատոգրաֆիայի պատմության մեջ ամենաբարձր եկամուտ ունեցող անիմացիոն ֆիլմը (առանց գնաճի հաշվի առնելու), և ընդամենը երկրորդ անիմացիոն ֆիլմը, որը գերազանցել է 1 միլիարդ դոլարը համաշխարհային կինովարձույթում։ 2016 թվականի մարտին թողարկվեց «Զուտոպիա» անիմացիոն ֆիլմը՝ համաշխարհային կինովարձույթում վաստակելով ավելի քան 1 միլիարդ դոլար։ Այն նաև արժանացավ «Օսկար» մրցանակի՝ «Լավագույն անիմացիոն ֆիլմ» անվանակարգում և «Ոսկե գլոբուս» մրցանակի՝ «Լավագույն անիմացիոն ֆիլմ» անվանակարգում։

2017 թվականին համաձայնագիր կնքվեց 21st Century Fox-ի ակտիվների մեծ մասը գնելու վերաբերյալ. 71 միլիարդ դոլարի գործարքը կնքվեց 2019 թվականին: Այս ակտիվների թվում էին 20th Century Fox կինոստուդիան, National Geographic և FX հեռուստաալիքները, ինչպես նաև Hulu հոսքային ծառայությունը: 2019 թվականի նոյեմբերին ընկերությունը գործարկեց իր սեփական հոսքային ծառայությունը՝ Disney+-ը։

2021 թվականի մայիսին ընկերության գործադիր տնօրեն Բոբ Չապեկը հայտարարեց այս տարի իր 100 միջազգային հեռուստաալիքները փակելու և OTT (over-the-top) ծառայությունների զարգացման վրա կենտրոնանալու ծրագրերի մասին: Դրա հաստատմամբ՝ 2021 թվականի նոյեմբերին մալուխային և արբանյակային օպերատորները ընկերությունից ծանուցում ստացան, որ այն կդադարեցնի ESPN Classic հեռուստաալիքի և ինտերնետային ծառայության հեռարձակումը՝ ուժի մեջ մտնելով 2022 թվականի հունվարի 1-ից: Fox և Disney Junior հեռուստաալիքները փակվեցին Գերմանիայում, Ավստրիայում և Շվեյցարիայում 2021 թվականի հոկտեմբերի 1-ին, իսկ Fox Life և Viajar հեռուստաալիքները Իսպանիայում՝ 2022 թվականի հունվարին։

Աղբյուրի հղում