Ինչպե՞ս Հոու Յին իննը արևներ տապալելով փրկեց մարդկությանը:

Տասը արևները միանգամից հրաժարվեցին դուրս գալ, և Հոու Յին ստիպված էր տապալել նրանցից իննին, որպեսզի երկիրը չկործանվեր, և մարդկությունը կարողանար գոյատևել:

Չինական դիցաբանության մեջ Հոու Յին հայտնի է որպես բոլոր ժամանակների լավագույն նետաձիգ։Նա հայտնի է լուսնի աստվածուհի Չանգեի (Chang’e) հետ ամուսնանալու և տասը արևներից իննը տապալելու համար։ Ժամանակին անմահ Հոու Ինը, ով ապրում էր Նեֆրիտի կայսեր պալատում, որոշում կայացրեց մարդ դառնալ, որպեսզի օգնի մարդկությանը, երբ դրա կարիքը լինի։

{Ստուգաբանություն}

Հոու Յի անունը կազմված է hòu (后) չինարեն բառից, որը նշանակում է «միապետ» և yì (羿), որը բնորոշ է Հոու Յի անվանը: Որոշ հնագույնտեքստերում նա պարզապես կոչվում է Յի (羿):

{Հատկանիշներ}

Հոու Յին նկարագրվում է որպես անմարդկային ուժեղ, երիտասարդ տղամարդ: Նա կրում է վագրի ոսկորից պատրաստված մեծ աղեղ, որից միայն ինքն է կարող կրակել, և նրա նետերը պատրաստված են վիշապի ջլերից։ Արվեստում Հոու Ին սովորաբար հանդիպում է զինվորի ավանդական հանդերձանքով և կենդանիների կաշվով:

{Ընտանիք}

Հոու Ին ամուսնացած է Չանգեի հետ, ով հետագայում դավաճանում է նրան և դառնում լուսնի աստվածուհի։ Թեև Հոու Ին և Չանգեն երկուսն էլ հայտնի կերպարներ են չինական դիցաբանության մեջ, նրանցից յուրաքանչյուրի ընտանիքների մասին քիչ բան է հայտնի:

{Առասպելաբանություն}

Հնագույն չինական հայտնի բանաստեղծության՝ «Երկնային հարցեր» կամ Tianwen (天問) բանաստեղծության մի հատված սկսվում է հարցադրմամբ.

«Ինչու՞ Յին կրակեց արևներին»: Ինչը հաջորդում է չինական դիցաբանության ամենահայտնի առասպելներից մեկին:

{Հոու Յին և տասը արևները}

Այն ժամանակ, երբ երկիրը նոր էր ստեղծվել, և առասպելական կայսր Յաոն (Yao) կառավարում էր Չինաստանը, կար տասը արև, որոնք հերթով լուսավորում էին մոլորակը: Ջեյդի կայսրը (The Jade Emperor) ասաց նրանց, որ նրանցից միայն մեկը կարող է միաժամանակ խաղալ երկնքում, որպեսզի նրանք չկործանեն երկիրը: Այնուամենայնիվ լինելով փոքր երեխաներ, նրանք որոշեցին, որ միասին դուրս գալը շատ ավելի զվարճալի կլինի, քան միայնակ դուրս գալը:

Հոու Յի անունով հմուտ նետաձիգը տեսավ արևների կողմից պատճառված ավերածությունները և անմիջապես գնաց Ջեյդի կայսրի մոտ: Նա ասաց կայսրին, որ եթե արևներն իրենց կարգին չպահեն, նա ստիպված կլինիտապալել նրանց, որպեսզի փրկի մոլորակը:

Վախենալով իր թոռների կյանքի համար՝ Ջեյդի կայսրը նախատում էր նրանց և աղաչում նրանց վերադառնալ տուն։ Այնուամենայնիվ, արևներն այնքան զվարճանում էին, որ նրանք չէին կարող լսել կայսրին իրենց ծիծաղի ձայնից: Թեև Ջեյդի կայսրը սիրում էր իր թոռներին, նա տեսնում էր, որ նրանց հետ որևէ բանականություն չկա: Ի վերջո, նա Հոու Յիին թույլտվություն տվեց անելու այն, ինչ պետք է արվի:

Զինված հսկայական աղեղով, որը պատրաստված էր վագրի ոսկորներից և վիշապի ջլերից պատրաստված նետերով, Հոու Ին ձեռնամուխ եղավ գյուղը սարսափեցնող հրեշներին սպանելուն: Երբ նա ավարտեց, նա բարձրացավ մի բարձր լեռան գագաթ՝ ուղղակիորեն դիմակայելու արևներին:

Մինչ նա կսկսեր կրակել, Հոու Յին երեխաներին վերջին նախազգուշացում տվեց և խնդրեց, որ նրանք վերադառնան կայսեր պալատ: Լսելով այս նախազգուշացումը՝ արևները պարզապես լեզուները հանեցին Հոու Յիի մոտ և ասացին, որ նա զբաղվի իր գործով: Ինքն իրեն պողպատելով՝ Հոու Ին ետ քաշեց իր աղեղը և իննը նետ արձակեց արևների վրա: Գրեթե ակնթարթորեն նրանցից իննը ընկան երկնքից։ Տասներորդ արեւն այնքան վախեցավ, որ փախավ ու թաքնվեց քարայրում։

Երկիրն այժմ ընկղմված էր անտանելի խավարի ու ցրտի մեջ։ Մոլորակի յուրաքանչյուր կենդանի էակ աղաչում էր վերջին արևին, որ դուրս գա, բայց նա այնքան վախեցավ Հոու Յիից, որ փակեց ականջները և անտեսեց դրանք: Այն բանից հետո, երբ բոլորը փորձեցին համոզել արևըին դուրս գալ, աքաղաղը բարձրացավ իր տնակի գագաթին և բղավեց. «Gēgē! Gēgē!» կամ «Եղբայր»։ Աքաղաղի բարձր, զրնգուն ձայնը կարողացավ հասնել արևին, և նա վերջապես որոշեց դուրս գալ իր քարանձավից: Հիմա, երբ առավոտյան աքլորները «եղբայր» են կանչում, արևը ծագում է՝ ողջունելու նրանց։

{Չանգեն խմում է անմահության էլիքսիրը}

Իր քաջարի արարքների համար Քսիվանգմուն (Xiwangmu) պարգևատրեց Հոուին իր անմահության էլիքսիրից մի շիշ, որպեսզի նա վերադառնա Նեֆրիտ կայսրի պալատ՝ որպես աստված: Նվերը Հոու Յիի մոտ հակասական զգացողություն առաջացրեց: Չնայած որ նա ցանկանում էր անմահ լինել, նա չէր ուզում թողնել իր կնոջը՝ Չանգեին, մահանալու մենակության մեջ: Նա թաքցրեց էլիքսիրը, մինչ մտածում էր իր որոշման մասին:

Սակայն մինչ Հոու Յին կկարողանար որոշում կայացնել, Չանգեն նրանից գողացավ սրվակը, երբ նա քնած էր: Նա խմեց շշի պարունակությունը և փախավ Լուսին՝ խուսափելու ամուսնու բարկությունից: Հոու Ին այնքան էր վրդովված իր կնոջ վրա, որ նա մի նետ ուղղեց Չանգեի վրա՝ նրան տապալելու նպատակով. սակայն նա չկարողացավ ինքնիրիրեն ստիպել անել դա։ Որոշ ժամանակ անց, նրա զայրույթն անցավ, Հոու Ին ամեն գիշեր սկսեց բաց թողնել Չանգեի սիրելի աղանդերն ու մրգերը՝ ցույց տալու համար, որ նա ներել է նրան: Հոու Յիի գործողությունները սկիզբ դրեցին ավանդույթի, որը շարունակվել է մինչև ժամանակակից դարաշրջան: Նույնիսկ այսօր մարդիկ ընծաներ են թողնում Չանգեին ամենամյա Միջին աշնանային փառատոնի ժամանակ:

{Փոփ մշակույթ}

Հոու Յիի և Չանգեի լեգենդը չինական դիցաբանության մեջ ամենահայտնիներից մեկն է և հանդիսանում է Աշնան կեսերի փառատոնի անբաժանելի մասը: Չինաստանում և Ասիայի այլ մասերում նրանք երկուսն են համարվում յուրահատուկ աստղային սիրահարներ: Նրանց պատմությունը բազմիցս վերապատմվել է, և նրանց առասպելի անհամար տարբերակներ կան:

Հոու Յիի և Չանգեի սիրային պատմությանը նվիրված են մի շարք երգեր, պիեսներ, պարեր, ֆիլմեր և հեռուստատեսային դրամաներ: Չինական «Լուսնի փերի» սերիալը հիմնված է նրանց գլխապտույտ սիրավեպի վրա, և Շեն Յուն Կատարողական Արվեստների պարախումբը հատուկ նրանց նվիրված կատարում ունի: Հոու Ին նաև որպես կերպար ներկայացված է SMITE տեսախաղում:

Օրիգինալը տես այստեղ

Թարգմանությունը՝ Սեդա Հովհաննիսյանի