Ջոն Մավերիկ «Կեսեր»

 —  Յուրաքանչյուր մարդ ունի իր կեսը: Եվ շատ կարևոր է գտնել այն, գոնե մահից առաջ, — խրատում էր ինձ ընկերներիցս մեկը` ինչ-որ մի էքստրասենս:

Ամեն դեպքում, նա իրեն այդպիսին էր համարում։ Նույնիսկ հիվանդներ էր ընդունում, թեպետ քիչ գումարով։

Ավելի շատ արվեստը սիրելով, քան շահի համար:

— Կե՞ս, — հարցրեցի ես։ -Հմմ… Ինչո՞ւ մահից առաջ: Լավ, ամուսնանալ, երեխաներ ունենալ և նրանց մեծացնել, միասին ծերանալ։ Չեմ վիճում, մեռնել ընտանիքի անդամներով շրջապատված ավելի հաճելի է: Կամ գոնե սիրելի մարդու կողքին։ Բայց միևնույն է։ Բոլորը գնում են այն աշխարհ միայնակ ու դատարկ ձեռքերով: Սխալվո՞ւմ եմ։

Մենք երկուսով կանգնած էինք նրա բնակարանի պատշգամբում ու ծխում էինք աշնան մռայլ երկնքի տակ։ Ներքևում սփռվում էր  անձրևից լվացված քաղաքը, մոխրագույն և ձանձրալի, հիմնականում երկու-երեք հարկանի. թաց կղմինդրե տանիքներ, թշվառ բանջարանոցներ, որոնցից տերերը վաղուց հավաքել էին բերքը։ Սև, հերկած մարգիկները և տեղ-տեղ ցծված գետնատանձի դեղնավուն ցողուններ։

— Ոչ,-ասաց նա հանգիստ,-  սխալվում ես: Դու պարզապես չգիտես: Եթե ​​մահանաս կեսիդ  հետ միաժամանակ և միևնույն ժամանակ բռնես նրա ձեռքը, ապա հոգիները կսավառնեն և կմիավորվեն մեկում, և միասին կհեռանան սամսարայի շրջանից:

Ես զարմացած նայում էի նրան։

— Որտեղից այս ամենը գիտես։Այդպիսի բան չկա ոչ մի կրոնում։

— Գիտեմ, — գլխով արեց ընկերը: — Նրանք կատարյալ չեն, ինչպես մենք: Նկատի ունեմ մեր կրոնները: Ինքդ դատի։ Եթե ​​այլ կերպ լիներ, Երկրի բոլոր մարդիկ կիմանային ճշմարտությունը և կհավատային մեկ բանի: Բայց դա այդպես չէ: Ինչքա՜ն տարբեր համոզմունքներ կան: Որքան թշնամանք կա դրա պատճառով,- տխուր ժպտաց նա: — Իրականում ամեն ինչ պարզ է։ Կա Աստված և կա մարդկություն: Մնացածը մեր ենթադրություններն են:

— Ենթադրենք,— զգուշությամբ ասացի ես։ — Իսկ կեսե՞րը: Ինչո՞ւ պետք է երկուսը միավորվեն մեկի մեջ: Իսկ ո՞վ կստացվի։ Հերմաֆրոդի՞տ:

— Կարևոր չէ,- մի փոքր զայրացած առարկեց ընկերը: — Պարզապես մարդ: Որպես բացարձակ, որպես գաղափար… Երկրային տառապանքներից զերծ հոգի։ Գլխավորը դադարեցնել անվերջանալի մահերի ու ծնունդների այս հիմար կարուսելը… Կինը, երեխաները.․․ — նա ձգվեց ու, թեթև բախելով ճաղաշարին, թափ տվեց մոխիրը ներքև։ Հայացքով հետևեցի նրան։ — Ամենը Մայա է: Մեր ամբողջ կյանքը կարծես վիրտուալ է, համակարգչային գլուխկոտրուկ։ Քանի դեռ խաղում ես թվում է  հետաքրքիր և կարևոր: Լավ է, իհարկե, կյանքն ապրել սիրելիի հետ կողք կողքի: Դա մեծ հաջողություն է: Բայց ավելի կարևոր է, թե ում հետ ես դիմավորելու մահվանը։

— Ինչպես կդիմավորես մահը, այդպես էլ այն կանցկացնես, — խայթեցի ես:

— Պատկերացրու։ Ում հետ կդիմավորես մահվանը, նրա հետ կանցկացնես հավերժությունը,- լրջորեն ասաց նա և ավելացրեց, — Այս գիտելիքն ինձ բացահայտվեց երազում:

«Ուրեմն երազ», — մտածեցի ես: Լավ է, որ իրականություն չէ։ Հակառակ դեպքում ընկերոջս խելագար կհամարեի։ Պարզապես այնպես է պատահել, որ ես չեմ հավատում որևէ բացահայտումների: Համենայն դեպս մեզ՝  հասարակ մարդկանց։ Ինչ-որ տեղ այնտեղ, հեռու, կան և հավանաբար եղել են տարբեր կանխատեսողներ, երանավետներ և մարգարեներ: Բայց ես ու ընկերս, ինչպես նաև մեր հարևանները, գործընկերները, բարեկամներն ու ծանոթները, հաստատ այդ խմորից չեն։ Վերջ ի վերջո ինչ ասես կարող ես տեսնել երազում: Ցանկացած առեղծվածային անհեթեթություն։

— Լավ,- շունչ քաշեցի, չեմ թաքցնի, թեթևությամբ:- Եվ ի՞նչ:

— Բանն նրանում է, ընկերս, որ ման արի նրան: Եվ հավատա, որ նա ինչ-որ տեղ կա: Դու ինքդ կհասկանաս, երբ մահից առաջ հանկարծ կցանկանաս տեսնել ինչ-որ մեկին։ Շատ կցանկանաս, անտանելի: Այդ դեպքում իմացի, որ նա է՝ քո իսկական կեսը: Այնպիսի  փափագ է առաջանում, որն ուղղակի անտանելի է։ Ինտուիցիա, ընկեր, այդպես է դա կոչվում: Ախ, եթե ​​մարդիկ վստահեին իրենց զգացմունքներին,- շունչ քաշեց նա:

— Իսկ ի՞նչ է այնտեղ, շրջանից դուրս,— հարցրի ես,— քո այդ սամսարայից։

— Կսպասենք կտեսնենք, հա՞: Եթե ​​շատ հաջողվի:

Մի քանի օր շարունակ այս անիմաստ խոսակցությունը չէր հեռանում գլխիցս։ Իսկ հետո մոռացա դրա մասին։

Մի երեկո ես մենակ նստած էի տանը։ Պատուհաններից դուրս, ձմռան մոխրագույն մթնշաղին, դանդաղ ու անկշիռ ձյուն էր տեղում՝ փետրաթեթև փաթիլներով, ասես ինչ-որ տեղ վերևում երկնային բարդիները պրծել էին ծաղկել սպիտակ բմբուլով։ Տրամադրությունը մի տեսակ մշուշոտ էր։ Ուզում էի ավարտել գիրքը, որպեսզի վերջապես պարզեմ, թե ինչ դիվայնություն է կատարվում այս տարօրինակ «Կորած սոճիներում»: Բայց ես ոչ մի կերպ չէի կարողանում կենտրոնանալ և նորից ու նորից աչքս անցկացնում էի նույն էջով՝ չհասկանալով գրվածի իմաստը։

Գլուխս լի էր մտքերով՝ մեկը մյուսից հիմար, իսկական մտավոր աղբ։ Չգիտես ինչու հիշեցի, թե ինչպես էր նախորդ օրը հարևանուհիս հողաթափերով վազում բակով, ձյան վրա թողնելով մուգ ոտնահետքերի շղթա և կատվին կանչում։ Նա փնտրում էի նրան, նայեց նկուղում, ապա շրջեց բնակարաններով՝ հարցնելով փախած կենդանու մասին։ Բայց իմ դռան զանգը չհնչեց։ Հետաքրքիր է, ինչո՞ւ։ «Միևնուն չէ, — պատասխանում էի ինքս ինձ։ — Իսկապե՞ս ինձ դա պետք է: Միանշանակ ոչ։ Այնուամենայնիվ, ի՞նչ եղավ այդ կատվի հետ»:

Գտավ, թե՞ չգտավ։ Ես կարող էի, իհարկե, նրա դուռը թակել, հենց այնպես, ինչպես հարևան, և ամեն ինչ իմանալ։ Բայց բանն նրանում է, որ այդ կնոջը ես գրեթե չէի ճանաչում։ Ողջունում էինք միմյանց հանդիպելիս, այն էլ և միայն այն ժամանակ, երբ դեմ առ դեմ անակնկալիորեն հանդիպում էինք սանդուղքի վրա: Միջին տարիքի միայնակ կին, գիրավուն — ոչ թե տգեղ ճարպ, այլ այն, ինչ կոչվում է մարմնում: Տգեղ — լավ, դա իմ ճաշակի համար է: Ինձնից տասը տարով մեծ։ Մենք ընդհանուր ոչինչ չունեինք և չէինք կարող ունենալ։ Իսկ այն հիմար հիշողությունը մնացել էր ուղեղումս, ինչպես  փուշ։ Չի ցավում, բայց քոր է գալիս: Սուրճ եփե՞մ: Թե՞ երաժշտություն լսեմ, որպեսզի շեղվեմ: Ոտքի կանգնեցի և փայտե քայլով դուրս եկա բնակարանից։

Հարևանուհիս անմիջապես չբացեց։ Հավանաբար հագնվում էր։ Նա հագել էր վելվետից տնային  կոստյում։ Կամ գուցե ցնցուղ էր ընդունում: Անհարմար է, երբ քեզ ակնկալի են բերում, հատկապես ինչ-որ անծանոթ մարդ: Նույնիսկ եթե նա հարևանդ է: Ես նայեցի նրա, չգիտես ինչու, կարմրած, գոլորշիացած դեմքին և ամոթից լռեցի։ Ես մոռացել էի նայել ժամացույցիս, բայց հավանաբար արդեն շատ ուշ է:

—  Ինչ-որ բան էիք ուզում, — հարցրեց նա:

—  Վառիչ չե՞ք ունենա, —  դժվարությամբ ասացի առաջին բանը, որ մտքովս անցավ։ — Կամ նման մի բան:

Հարևանուհիս գնաց ու վերադարձավ մի տուփ լուցկիով։

—  Խնդրեմ:

Ես մեխանիկորեն վերցրեցի տուփը և կանգնած մնացի շեմին՝ ինքս չիմանալով, թե ինչ եմ ուզում։ Մենք լուռ նայում էինք միմյանց։

— Գուցե թե՞յ,  — առաջարկեց նա՝ ըստ երևույթին չհամարձակվելով դուռը փակել դեմքիս:

— Հաճույքով:

Խոհանոցում նա ուներ «ամուրի» սեղան՝ փոքր, մոտեցված  էլեկտրական մարտկոցին, և նրա հետևը մենք խցկվեցինք՝ փորձելով չդիպչել միմյանց ծնկներին: Հարևանուհին միացրեց էլեկտրական թեյնիկը և պահարանից հանեց բաժակներ ու թխվածքաբլիթներ։ «Թվում է, թե նման փարթամ տիկինը պետք է ունենա հացաբուլկեղենով լի տուն, այլ ոչ թե միայն չոր կրեկերներ», — մտածեցի ես։ Բայց նա հյուրերի չէր սպասում: Եվ, ընդհանրապես, ո՞վ եմ ես, որ դատեմ ուրիշի կյանքը։ Չիմանալով ինչի մասին խոսել, ես հարցրի կատվի մասին։

— Չգտնվեց, — գլխով շարժեց նա: — Եվ դա իմ կատուն չէր: Ուղղակի մի երկու անգամ եկել է ուտելիք խնդրելու։ Ես կերակրում էի: Իսկ հետո նա անհետացավ։

Եթե ​​ես կատու սիրող լինեի, կշարունակեի խոսակցությունը: Բայց ինձ համար այս նազելի, վայրի արարածները այլմոլորակայիններ էին  թվում՝ նույնքան առեղծվածային և վտանգավոր: Ես նրանց մի քիչ խղճում էի, մի քիչ վախեցա… Հարգում անկախ բնավորության համար… Այնպես որ, ուղղակի ուսերս թոթելով, սկսեցի կրծել թխվածքաբլիթները։ Ի դեպ, շատ համեղ, փխրուն, դարչինի մի փոքր նշույլով՝ այն պարզապես հալվում էր բերանում։

Տեսնում էի, որ հարևանուհուս  համարել էր անհարմար։ Որ նա չի հասկանում, թե ինչու եմ եկել, և սպասում է ինձանից ինչ-որ խնդրանք, նորություն կամ նման բան: Նա կարծում է, որ ես ասելիք ունեմ, բայց  չեմ համարձակվում: Ընդհանրապես, ավելի հիմար իրավիճակ  դժվար է պատկերացնել։

Ես արդեն մտածում էի պատմել նրան իմ էքստրասենս  ընկերոջ  մասին և  նրա հոգիների տեսության մասին: Իհարկե, դա պետք է ներկայացնել որպես զավեշտալի պատմություն, որպես հիմար կատակ։ Իսկ եթե հարևանուհիս վախենա՞: Իսկ եթե նա հավատա և իմ տարօրինակ այցն ընկալի որպես մոտակա  մահվան ազդարա՞ր: Իսկ եթե դա ճի՞շտ է:

Ես ընդհանրապես չէի պատրաստվում մահանալ։ Ես դեռ երեսուն տարեկան չկամ, ես այնքան ծրագրեր և հույսեր ունեմ, և մի՞թե դրանց վիճակված չէ իրականություն դառնալու ինչ-որ մեկի հիմար հորինվածքի պատճառով: «Գրողը տանի էզոթերիկան, հանդերձյալ աշխարհը, սամսարա, խենթ երազները, — ինքս իմ մեջ հայհոյեցի»: Այս ամբողջ ծանր խավարը, որից ուզում ես ազատվել, ինչպես կեղտից։

 — Դե, կարծում եմ, գնամ, — ասացի ես տանտիրուհուն: — Շնորհակալություն թեյի համար:

— Արդե՞ն — շփոթված հարցրեց նա և նայեց ինձ:

Մի պահ, միայն մի պահ, սրտի բաբախման պես կարճ, ես նրա աչքերում երևաց ինչ-որ չասված տխրություն և թաքնված գեղեցկություն: Եվ հանկարծ տարօրինակ հարմարավետ դարձավ՝ ուրիշի խոհանոցում, դատարկ սեղանի մոտ, գրեթե անծանոթ կնոջ կողքին: Բայց դա տևեց ոչ ավելի, քան մեկ րոպե։ Հիշեցի, որ նույնիսկ նրա անունը չգիտեմ։ Պարզապես հարևանուհի:  Կարծես մի քանի տարի է, ինչ ապրում ենք նույն հարկում։  Զանգի վրա էլ գրված է նրա ազգանունը։ Բայց ես ժամանակ ունե՞մ զանգերի վրա գրվածը կարդալու:

Արդեն վեր  էի կենում սեղանի մոտից, երբ պատուհանից դուրս լսվեց շնչակի ազդանշանը։ Բարձրաձայն, ինչպես հրեշտակապետի շեփորի ձայնը Դատաստանի օրը: Երկուսս  վախից ցնցվեցինք և, հազիվ թե հասկանալով, թե ինչ ենք անում, իրար ձեռք բռնեցինք։

Աղբյուր.

Джон Маверик «Половинки»

Տիգրան Գրիգորյանի բլոգ