Հովհաննես Թումանյանի հայտնի «Մի կաթիլ մեղր» հեքիաթը Հայաստանում կարդում են երեխաների համար,
թեև այն նվիրված է 20-րդ դարասկզբի քաղաքական իրավիճակին։ Որ բանաստեղծն այն գրել է բանտում, երկար տարիներ գաղտնի էր մնում,ընդհանրապես այդ ժամանակաշրջանում շատ հայ բանաստեղծների ձերբակալության փաստը չէր բարձրաձայնվում։ Հովհաննես Թումանյանը « Մի կաթիլ մեղր»-ի ձեռագիրը հանձնել է կնոջը, ով այն դուրս է բերել՝ թաքցնելով դստեր հագուստի տակ։ Երևանի բանաստեղծի տուն-թանգարանում այս իրադարձության մասին հուշագրություն կա։Դպրոցական հասակում Գևորգ Էմինը ընկերացել է մեծն Եղիշե Չարենցի հետ։ Երիտասարդը խիզախ քայլի դիմեց ՝ նա պարզապես եկավ ու Չարենցի դուռը թակեց։ Չարենցի ավագ դուստրը ՝ Արփենիկը, որն այն ժամանակ դեռ փոքր էր, բացեց դուռը։ Չարենցն ընդունեց երիտասարդին, լսեց նրա բանաստեղծությունները և նրանք ընկերացան։ Եղիշեի մահից և կնոջ նրա ՝ Իզաբելլայի ձերբակալությունից հետո տատիկը վերցրեց դուստրերին, բայց երկուսին չկարողացավ մեծացնել, և Արփենիկին ստիպված եղավ մանկատուն ուղարկել։ Գևորգ Էմինն այդ ժամանակ արդեն ամուսնացել էր, և նա կնոջ հետ որդեգրեց աղջկան։
Ջիվանի — Սերոբ Լևոնյան — հայ աշուղ էր։ Նրա գործերը համեմատելի են ավելի վաղ ապրած Սայաթ-Նովայի ժառանգության հետ, բայց բանաստեղծը բավականին մեծ ժողովրդականություն է վայելել, նրա ստեղծագործություններից շատերը հրատարակվել են առանց հեղինակի անունը նշելու։ ԽՍՀՄ-ում բանաստեղծի մեծ ժառանգությունը զգուշացումով ընտրվեց տպագրության համար՝ բազմաթիվ պատճառներով: Ջիվանու աշխատությունները թարգմանվել են աշխարհի շատ լեզուներով, նույնիսկ Ամերիկայում տպագրվել է անգլերնով։ Իսկ Վալերի Բրյուսովը Ջիվանու բանաստեղծությունները թարգմանել է ռուսերեն։ Դրանք ներառվել են «Հայաստանի պոեզիա» ժողովածուում, որի վաճառքից ստացված գումարը ուղղվել է Ցեղասպանության զոհերի օգնությանը։
Յուրաքանչյուր հայ աշուղ պարտավոր է որոշակի տարիքում գրել «Պառավ յար», «Ծեր սիրելիս» ստեղծագործությունը։ Մեր օրերում ամենահայտնին Գուսան Հիգիթի ստեղծագործությունն է։ Հենց դա է կատարում ջազային երգիչ Արամոն։ Բայց իրականում բոլորը պետք է գրեն։ Այսպես, Գուսան Ջիվանին շնորհակալություն է հայտնել կնոջը յուրաքանչյուր երեխայի համար, վերհիշել նրանց կյանքի իրադարձությունները, իսկ Հիգիթն ուղղակի գրել է իր զգացմունքների մասին։
Հայ միջնադարյան գրականությունից ԽՍՀՄ-ում ամենահայտնին Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան Ողբերգությունն» էր։ Մեծապես այս աշխատության շնորհիվ է, որ այսօր նա այդքան հայտնի է ռուս հավատացյալների շրջանում: Բայց նրա ստեղծագործությունները՝ լի կրոնական զգացումներով, թարգմանվել են որպես թեոմախիա։ Դա միակ միջոցն էր ընթերցողներին ինչ-որ կերպ ծանոթացնելու նրա ստեղծագործություններին։ Անոտացիաներում բազմիցս նշվում էր, թե որքան դժվար էր թարգմանել եկեղեցական հայերենից։
Խաչատուր Աբովյանն այս դեպքը նկարագրում է «Վերք Հայաստանի» վեպի առաջաբանում. Նրա կինը, մի գիշերվա ընթացքում կարդալով ձեռագիրը և իմանալով գլխավոր հերոսի՝ քաջ Աղասիի մահվան մասին, շատ վրդովվեց և սկսեց լաց լինել։ «Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ սպանեցիր նրան»։ նա հարցրեց ամուսնուն և երկար ժամանակ չէր կարողանում հանդարտվել: Աղասին վեպում մարմնավորում է ազնիվ մարդու կերպարով, ում միտքը չի ընկել այն հնարքների տակ, որոնք գրավել են իր ժամանակակիցների ուշադրությունը։ Նա հարցեր է տալիս, կասկածում է, փնտրում և վերջում փոխում է կարգը։ Այո, կյանքի գնով։ Կինը երկար ժամանակ չէր կարողանում հաշտվել գրողի ՝ այդ որոշման հետ։
Комментариев нет:
Отправить комментарий